Kakao, kojarzone przede wszystkim z pyszną czekoladą i gorącymi napojami, jest czymś znacznie więcej niż tylko składnikiem ulubionych deserów. Ziarna kakaowca (Theobroma cacao L.), nazywanego przez Majów i Azteków „pokarmem bogów”, kryją w sobie niezwykłe bogactwo związków bioaktywnych o potężnym działaniu prozdrowotnym. Szczególnie cenne jest surowe, nieprzetworzone kakao, które zachowuje pełnię swoich antyoksydacyjnych, kardioprotekcyjnych i neuroprotekcyjnych właściwości. Warto zagłębić się w świat tego egzotycznego daru natury i odkryć, jak może ono wspierać nasze zdrowie, poprawiać nastrój i dodawać energii, stając się cennym elementem zbilansowanej diety.
Co To Jest Kakao i Czym Różni Się Surowe Kakao od Przetworzonego?
Kakao to produkt uzyskiwany z nasion owoców kakaowca właściwego, wiecznie zielonego drzewa pochodzącego z tropikalnych lasów deszczowych Ameryki Południowej i Środkowej, a obecnie uprawianego w wielu krajach strefy międzyzwrotnikowej. Owoce kakaowca, zwane kabosami, zawierają w miąższu od 20 do 60 nasion (ziaren kakaowych). Aby uzyskać kakao, ziarna te poddaje się procesowi fermentacji, suszenia, a następnie prażenia (w przypadku tradycyjnego kakao) i mielenia. Surowe kakao (raw cacao) to produkt, który powstaje z ziaren nieprażonych lub prażonych w niskiej temperaturze (poniżej 40-45°C). Dzięki temu zachowuje ono znacznie więcej wrażliwych na ciepło enzymów, antyoksydantów i innych cennych składników odżywczych w porównaniu do kakao przetworzonego (cocoa powder), które jest produkowane z ziaren prażonych w wysokiej temperaturze, często dodatkowo alkalizowanych (proces holenderski), co zmniejsza jego kwasowość i gorycz, ale jednocześnie obniża zawartość flawonoidów. Surowe kakao jest dostępne w postaci całych lub łuskanych ziaren (nibsów), proszku, masła kakaowego czy pasty kakaowej.
Kluczowe Składniki Aktywne i Właściwości Surowego Kakao
Surowe kakao jest jednym z najbogatszych naturalnych źródeł antyoksydantów i innych związków bioaktywnych. Jego prozdrowotne właściwości wynikają z obecności:
- Flawonoidów (głównie flawanoli, w tym epikatechiny, katechiny, procyjanidyny): To najważniejsza grupa związków czynnych w kakao. Są to niezwykle silne antyoksydanty, które neutralizują wolne rodniki, działają przeciwzapalnie, kardioprotekcyjnie (poprawiają funkcję śródbłonka naczyń, obniżają ciśnienie krwi, zmniejszają ryzyko zakrzepów), neuroprotekcyjnie (wspierają funkcje poznawcze, poprawiają przepływ krwi w mózgu) i mogą poprawiać wrażliwość na insulinę. Surowe kakao zawiera ich znacznie więcej niż kakao przetworzone.
- Teobrominy: Alkaloid o działaniu łagodnie pobudzającym (słabszym niż kofeina), rozszerzającym naczynia krwionośne i oskrzela, moczopędnym i poprawiającym nastrój.
- Magnezu: Kakao jest jednym z najlepszych roślinnych źródeł magnezu, niezbędnego dla prawidłowego funkcjonowania mięśni (w tym serca), układu nerwowego, produkcji energii i zdrowia kości.
- Żelaza: Ważnego dla produkcji hemoglobiny i transportu tlenu.
- Cynku, miedzi, manganu, potasu, fosforu: Inne cenne minerały wspierające różne funkcje organizmu.
- Błonnika pokarmowego: Wspomaga pracę jelit i daje uczucie sytości.
- Niewielkich ilości kofeiny: Działa pobudzająco.
- Anandamidu (tzw. „cząsteczki błogości”): Endokannabinoid, który może wpływać na poprawę nastroju i uczucie relaksu.
- Fenyloetyloaminy (PEA): Neuroprzekaźnik, który może poprawiać nastrój i zwiększać koncentrację, kojarzony z uczuciem zakochania.
Dzięki tej bogatej kompozycji, surowe kakao jest uznawane za superfood o wszechstronnym, korzystnym wpływie na zdrowie.
Zastosowanie Surowego Kakao w Codziennej Diecie
Surowe kakao można łatwo włączyć do codziennej diety, dodając zdrowia i wyjątkowego smaku wielu potrawom i napojom. Sproszkowane surowe kakao jest idealne do przygotowywania gorących i zimnych napojów kakaowych (np. z mlekiem roślinnym, miodem lub syropem klonowym), koktajli, smoothie, owsianek, musli, deserów (np. puddingów chia, domowych lodów, ciast i ciasteczek „raw”). Surowe ziarna kakao (całe lub łuskane nibsy) można chrupać jako przekąskę, dodawać do granoli, jogurtów, sałatek owocowych lub posypywać nimi desery. Mają intensywny, lekko gorzkawy smak. Masło kakaowe (tłuszcz kakaowy) jest doskonałe do przygotowywania domowej czekolady, deserów, a także jako naturalny kosmetyk do pielęgnacji skóry. Pasta kakaowa (miazga kakaowa) to 100% zmielone ziarna kakao, idealna do intensywnych napojów kakaowych i domowej czekolady. Warto pamiętać, że surowe kakao ma bardziej wytrawny, gorzkawy smak niż tradycyjne, słodzone kakao, dlatego może wymagać dodania naturalnego słodzika.
Jak Surowe Kakao Działa na Nasz Organizm?
Regularne spożywanie surowego kakao, w umiarkowanych ilościach, może przynieść wiele korzyści zdrowotnych. Przede wszystkim, dzięki wysokiej zawartości flawonoidów (zwłaszcza epikatechiny), ma ono udowodniony, korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Poprawia elastyczność naczyń krwionośnych, obniża ciśnienie tętnicze, redukuje poziom „złego” cholesterolu LDL i zapobiega jego utlenianiu, a także zmniejsza agregację płytek krwi, co zapobiega powstawaniu zakrzepów. Flawonoidy kakaowe wspierają również funkcje mózgu, poprawiając przepływ krwi do mózgu, co może przekładać się na lepszą pamięć, koncentrację i funkcje poznawcze, a także zmniejszać ryzyko chorób neurodegeneracyjnych. Teobromina działa łagodnie stymulująco, poprawia nastrój i może pomagać w koncentracji, nie powodując jednak tak silnego pobudzenia jak kofeina. Magnez zawarty w kakao wspiera pracę serca, układu nerwowego i mięśni, a także pomaga w walce ze stresem i zmęczeniem. Antyoksydanty chronią komórki przed uszkodzeniami i opóźniają procesy starzenia. Kakao może również poprawiać wrażliwość na insulinę, co ma znaczenie w profilaktyce cukrzycy typu 2.
Na Co Zwrócić Uwagę Wybierając i Spożywając Surowe Kakao?
Wybierając surowe kakao, warto zwrócić uwagę na jego pochodzenie (najlepiej z ekologicznych upraw, Fair Trade) i formę (proszek, ziarna, nibsy, masło, pasta). Produkty te powinny być przechowywane w szczelnym opakowaniu, w suchym i chłodnym miejscu, aby zachować ich świeżość i aromat. Surowe kakao, mimo licznych korzyści, zawiera również pewne ilości kofeiny i teobrominy, dlatego osoby wrażliwe na te substancje powinny spożywać je z umiarem, zwłaszcza wieczorem. Ze względu na zawartość kwasu szczawiowego, osoby z kamicą nerkową szczawianową również powinny zachować ostrożność. Mimo że kakao jest zdrowe, jest również kaloryczne (zwłaszcza masło kakaowe i produkty z jego dodatkiem), dlatego należy wliczać je do dziennego bilansu energetycznego. Warto pamiętać, że większość korzyści zdrowotnych przypisuje się kakao o wysokiej zawartości flawonoidów, czyli surowemu lub minimalnie przetworzonemu, gorzkiemu kakao, a nie słodzonej czekoladzie mlecznej, która zawiera znacznie mniej tych cennych związków i dużo cukru.
Podsumowanie: Ciemna Moc Natury dla Zdrowia i Przyjemności
Surowe kakao to prawdziwy „pokarm bogów”, który łączy w sobie niezwykły smak z potężnymi właściwościami prozdrowotnymi. Jego bogactwo w antyoksydanty, magnez i inne cenne związki czyni go cennym elementem zbilansowanej diety, wspierającym zdrowie serca, mózgu, poprawiającym nastrój i dodającym energii. Warto sięgać po surowe, nieprzetworzone formy kakao, aby w pełni czerpać z jego naturalnej mocy, pamiętając o umiarze i świadomym wyborze produktów. To doskonały sposób na połączenie przyjemności z dbałością o zdrowie.
FAQ – Najczęściej Zadawane Pytania
P1: Czym różni się surowe kakao (raw cacao) od zwykłego kakao w proszku (cocoa powder)? O1: Główna różnica polega na procesie obróbki ziaren. Surowe kakao powstaje z ziaren nieprażonych lub prażonych w niskiej temperaturze, dzięki czemu zachowuje więcej antyoksydantów (zwłaszcza flawonoidów) i enzymów. Zwykłe kakao w proszku jest produkowane z ziaren prażonych w wysokiej temperaturze, często dodatkowo alkalizowanych (proces holenderski), co zmniejsza jego wartość odżywczą, choć łagodzi smak.
P2: Czy kakao jest zdrowe dla dzieci? O2: Tak, kakao (zwłaszcza surowe, niesłodzone) może być zdrowym dodatkiem do diety dzieci (powyżej 1. roku życia), dostarczając magnezu, żelaza i antyoksydantów. Należy jednak unikać gotowych napojów kakaowych i słodyczy z dużą ilością cukru. Małe ilości niesłodzonego kakao można dodawać do owsianek, koktajli czy domowych wypieków. Ze względu na zawartość kofeiny i teobrominy, należy zachować umiar.
P3: Czy kakao może poprawiać nastrój? O3: Tak, kakao może korzystnie wpływać na nastrój. Zawiera teobrominę (łagodny stymulant), fenyloetyloaminę (PEA, kojarzoną z uczuciem zakochania) oraz może stymulować produkcję endorfin i serotoniny (hormonu szczęścia). Flawonoidy poprawiające przepływ krwi w mózgu również mogą przyczyniać się do lepszego samopoczucia.
